09 EKİM 2014/PERŞEMBE
ÜSTÜ SÖĞÜTLÜ DEĞİRMEN
“Fırınca” ya da “Somun” diye bilinirdi çarşı fırınlarında satılan ekmeğimiz. Koca ilçede iki tane fırın vardı. Onlarda ilçedeki lokanta ve yabancı memurlar ile yatılı okula hizmet verirdi. Zaten halk arasında “Beyaz ekmek kuvvetsizdir” diye bir tanımlama vardı. Şimdilerin dediği gibi kepeği alınmış undan yapılırdı. Ekmek satış fiyatı on kuruştu. Fakat hane halkı sayısı fazla olduğu için parayla ekmek almak pekte akıllıca sayılmazdı.
Kendi elleriyle eleyip çuvalladıkları buğdayların kepekli unundan yaptıkları ekmeklerin tandırda ve sac üzerinde pişirilişlerinden zevk alan analar; hemen hemen her gün ekmek pişirirlerdi. Yüksünme; yorulma olmazdı. Aksine zevkle yaparlardı. Her evde son ekmek davar çobanlarına verilirdi.
Her su yatağına yakın yarların dibine; yamacına bir veya birden fazla değirmen yapılmıştı. Aynı suyun iki değirmeni çalıştırdığını görmüşlüğüm vardır. Uzaklardan akarken çoğalan suyun yardan aşağı döküldüğü yerler uygun yerlerdi. Yüksekten dökülen suyun; değirmen taşını hızlı çevirmesine çok dikkat edilirdi. Hatta basınç yükselsin diye “Navlun” dedikleri bir ağzı geniş diğer ağzı dar tahta veya saçtan yapılmış borulara başvurulurdu. Unun kalitesi; değirmencinin marifetine bağlıydı. Un yanmamalı ve kına gibi ince olmalıydı.
10 EKİM 2014/CUMA
Her sonbaharda tonlarca buğday taşınırdı değirmenlere. Kepeği ayrılmazdı öğütülen buğdayın. Bu kepekli oluşu hem hazmı kolaylaştırırdı hem de ekmeğin kokusunu oluştururdu. Mahalle ya da köyde hangi evde ekmek pişirildiği bu kokuyla daha çabuk anlaşılırdı.
Dağlardan akıp ovalarda soluklanan su; arıklar sayesinde değirmenlere ulaşırdı. Bu arıkların kenarına gölgelik ve iz takibi yapanlara kolaylık olsun diye söğüt ağacı dikilirdi. Bu sebeple; şimdi ki zehir katılan/akıtılan un fabrikalarının yerine, eskilerin dediği gibi; taştan ve çamurdan yapılmış farelerin bile yaşayamadığı üstü söğütlü değirmenlerimiz vardı.
G. DÜŞENLER